A.MİKHALCHİSHİN'İN SEMİNER NOTLARINOTLARI (4)BÜYÜK BOTVİNNİK’İN KONUM DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ

Mikhalchishin

BÜYÜK BOTVİNNİK’İN KONUM

DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ

Bundan önceki 3 yazıda aktarmaya çalıştıklarım GM Adrian Mikhalchishin’in,  seminerin ilk günü neredeyse hiç soluklanmadan sabahtan öğleye değin anlattıklarından defterime yazdıklarımdı. Seminerin başında Hocamızın yüzü bana yorgun göründü ama durmaksızın ve ilerleyen bir istekle konuşuyordu. O konuştukça bize verdiği  taze bilgilerle yüzündeki yorgun maske siliniyor yerine    bilgelik maskesi takılıyor gibiydi.

Öğleden sonraki seansa Hoca, öğretim panosunu kullanarak başladı. Taşları kendi diziyordu, çok hızlı, çok seri diziyordu ama buna sadece “diziyordu” demek çok yetersiz bir anlatım olur. Onun taş dizişine bakarken “ Bu adam için hayatta satrançtan başka bir şey yok herhalde.” diye içimden geçirdim. Mikhalchishin , taşları bizim tuttuğumuz gibi tutmuyor, bilenler bilir, Büyükusta, ünlü ozan Neşet Ertaş’ın sazını tuttuğu gibi tutuyor. Taşları yerlerine, konumda ait oldukları karelere koyarken okşuyor. Ama bu taş dizme işini öyle hızlı yapıyor ki içindeki satranç sevgisinin yalımı  ders alanını(sınıfı)  suyun bir havuzu doldurduğu gibi dolduruyor, izleyen herkesi  ister istemez teker teker içine alıyor.  Hocamızı şevkle seyre dalmışken yanımda oturan Sertaç Dalkıran’a sessizce sordum: “Üstad, hayatta hakikaten satrançtan daha önemli, başka bir şey yok mudur?” “Olmaz olur mu şu dersi bir dinleyelim, anlatırım.” dedi ama dersten sonra bu önemli konuyu konuşmak nasip olmadı.

İlk konumuz M.Botvinnik’in merkeze

ilişkin anlatımları:

GM Adrian Mikhalchishin, şu konumu dizdi:

B/Şg1, Ve5, Kd1, Kd4, Ff3, a3, b2, e3, f2, g2, h3 (11)

S/ Şg8,Vc5, Kd7, Kd8, Fe6, a5, b6, d5, f7, g7, h6 (11)

Öğrencilerimize neler öğretebiliriz? Plan yapmayı öğretebiliriz.

Yukarıdaki çalışma şemasına göre:

P1.Rakibin tehdidi nedir? Piyon isteyebilir, taş isteyebilir… mat isteyebilir. Her şeye bakmak lazım.

 Tehditlere karşı ben ne yapabilirim? Basit profilaktik düşünce. Rakibimizin planını anladıktan sonra, o, bu planı nasıl geliştirebilir? Bu ve bunun gibi soruların cevapları,  profilaktik düşünme yöntemini oluşturur.

P2. Rakibin planını bozmak, onu engellemek, ona sınır koymak, kısıtlamak…

P3. Düşündük, düşündük… Tam hamleyi yapacağız, hatamızı görürüz.

Herkes böyle yapıyor, Dünya şampiyonları bile. Neden böyle oluyor? Neden önce göremiyoruz? Elementler, baktığımız konumdaki taşlar bir kutudadır, taktikler…

Biz (insan) konumu değerlendirirken hem taktiksel hem de stratejik olarak bakarız. Statik elementler: taşlar ve tahta, konum. Dinamik elementler:taktikler vd. Hamleyi yaparken dinamik elementleri gözden kaçırdığımız için P3 karşımız çıkar. Dinamik elemanları hesaplamak hatalı hamleyi önler. Çözüm: Elleri arkadan bağlamak.

Genç oyuncular genellikle P2’yi uygulamaz. Onlara,  oyunlardan hatlar göstererek hatalarını azaltabilirisiniz. Sadece öğrencilerimiz mi? Biz de öyleyiz.

Bir oyun iki nedenden kaybedilir:

1.Rakibimizden kötü oynarız.

2.  Tipik bir hata yaparız.

Güçlü oyuncular, P1’de hata yapmaz. Rakibin tehdidi nedir?  Onlar, hemen görürler.

P1’in özü nedir? Zayıf noktaya (kareye) hücum. Rakip oyuncu gerçekten zayıf bir noktaya mı yönelmiş?  O zayıf noktayı hücum eden taş/taşlara en azından eşit sayıda taşla korumak gerekir.

Budur zayıflık: Rakip saldırıyor, siz koruyorsunuz ya da tersi.

Yukarıda diyagrama bakalım, orada iki türlü devam yolu vardır:

1.       Hücum eden taş sayısını artırmak. Filler tahtada olmasa bile yine üç tane tehdit eden taş var ama e4 sürülebilir.

Savunma nasıl yapılır? Savunan taş sayısını artırmakla yapılabilir. Ama bu konumda öyle bir şans yok. Siyah, piyon kaybeder.

İlk plan nedir? Filleri değişmek. Öyleyse hamle ortaya çıktı: 1.Fg4! Stratejik plan ile taktik birleşti. Taş değişmek çok önemli stratejik unsurlardan biridir. Şimdi, fili rakip değişirse taktik motif oluşur. Kaleyle alıp mat isteriz. Ama biz değişirsek piyonla savunur.  En iyi savunma piyonla yapılandır. Çünkü en ekonomik taş piyondur.

2.       Zayıflık oluşturma yöntemi: Genel teori der ki bir zayıflık korunabilir zayıflıktır. İki zayıflık da korunabilir. Ama her ikisine birden yapılan tehdit sıkıntı yaratır.

İstemek, savunmaktan iyidir.

İkinci tehdit nerede yapılabilir? Şah kanadında. Bu amaçla,

1.g4 Vc6

Beyaz, burada bir seçim yapmak zorunda:  h4, g5 oynayabilir ya da doğrudan g5 oynayabilir. Bunlardan biri iyi diğeri kötüdür ama biz bunu nasıl anlayabiliriz. Seçeneklerden ikisi de mümkünse biri daha çekicidir.

2.h4’ten sonra siyahın 2…f6 savunma hamlesi planı bozar, veziri uzaklaştırır. Onun için Botvinnik 2.g5 oynadı. 2…hxg5 3.Vxg5 Şimdi zayıflık nerede? “h” hattında. Bir tarafın çok seçeneğinin olduğu konumlara “kritik konum” denir. Kritik konumlarda elemine metodunu uygulamak iyi sonuç verir. En basit hamle: Fxd5 Siyah, Vh6 oynayabilir. Beyaz biraz daha iyidir.

Başka seçenek: 1.Kxd5 derin tehditler yaratır. Korunmayan taş, rakibin tehdit yollarını açar, onu davet eder. 1…Vf6 ile savunur. Bu hamle de bir şey kazandırmıyor. Kritik konumlarda

“aday hamleler” ortaya çıkar. Önce birini sonra diğerini hesaplarız. Bu konumda aday hamleler :

1.Vh5

1.Kh4

1.Şh2

Yönünüz, hedefiniz değişti.

1.Şh2’yi hesap edelim. Savunma var mı?

1.Kh4’e bakalım: Siyahın çok iyi bir savunması var. Öğrencileriniz bu iyi savunmayı bulabilirler.

Savunma taktiksel de yapılabilir. Burada taktik motif var mı? Çifte tehdit var.

1…Kd6 iyi bir savunma hamlesi ama şimdi,

2.Şh2 atağın hattını değiştirir.

İncelediğimiz konuma benzeyen bir konum var, biraz daha karmaşık.  Çünkü her iki tarafta birer taş daha var: c3’te beyaz fil, e7’de siyah fil.

Karpov-Spassky, Montreal, 1979  26.g3

Botvinnik’ten 30 yıl sonra Karpov – Spassky, partisinde oluşmuş. Konum,  aynı yöntemler gözden geçirilerek değerlendirilmeli. Yeni konumda mekanik bir yöntem uygun değil, e4 sürülemiyor. Peki, başka zayıflık oluşturulabilir mi? Karpov, bunu nasıl yaptı? g7 karesindeki zayıflık için ne yapılabilir? Veziri şah kanadına aktararak…

26.g3 Ff8 27.Fg2 Fe7 28.Vh5  Beyazın hamleleri çok basit gözüküyor.Karpov,  mekanik oynuyor , merdiveni basamak basamak çıkıyor.  Şimdi artık e4 tehdidi var.  Siyah, 28…a6 ile vezirini korudu. Oyunu bulup devamını inceleyiniz.

Yine büyük Botvinnik’ten bir konuma bakıyoruz:

B/ Şe1, Vd1, Ka1, Kh1, Fb2, Fe2, Ac3, Ad2, a3, b4, d4, e3, f2, g2, h2 (15)

S/ Şg8, Ve7, Ka8, Kf8, Fc8, Fd6, Ab6, Af6, a7, b7, c7, e4, f7, g7, h7 (15)

İlk bakışta pozisyonun siyah için kötü olduğu söylenemez. Ama;

1.g4! Siyah atı f6’dan uzaklaştırmak ve e4 piyonuna hücum etmek düşüncesiyle…

1…h6’ya 2.h4

Siyahın durumu birden kötüleşti.

Botvinnik 1936’da Bogoljubov’a da aynı stratejiyi uyguladı.

Fischer’in de dediği gibi satranç zamanlamadır. Zamanı, anı kaçırırsanız rakibiniz toparlanır.

Piyonlarınızı şahınızdan fazla ayırmayınız. Ama görüldüğü gibi merkeze dolaylı atak düzenlemek için şahın önündeki piyon, “g” piyonu sürülüyor. Botvinnik, çok kuvvetli oynuyor.

Botvinnik-Smyslov, Lundin - Botvinnik, Botvinnik- Ragozin partilerine bakınız.

Büyük Botvinnik’in nasıl kazandığını gördük, rakip taşları merkezden uzaklaştırdı öyle kazandı.

Devam Edecek